برآورد پارامترهای ژنتیکی صفات مرتبط با تحمل به شوری در گیاهچه های برنج به روش لاین × تستر

برنج دومین غله مهم کشور می باشد و بهبود صفات اقتصادی آن همواره از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در تحقیق حاضر، به منظور برآورد پارامترهای ژنتیکی و شناسایی لاین هایی که هیبریدهای آنها در مرحله گیاهچه ای متحمل به تنش شوری باشند، هفت رقم مادری (شاه پسند، غریب، طارم محلی، اهلمی طارم، هاشمی، عنبر بو و دم سفید) و چهار رقم پدری (خزر، سپیدرود، درفک و آی آر28) برنج در قالب تجزیه ژنتیکی لاین × تستر تلاقی داده شدند و نتاج حاصل در آزمایشگاه فیزیولوژی دانشگاه گنبد کاووس از لحاظ صفات مرتبط با تنش شوری مورد بررسی قرار گرفتند. این صفات شامل کد ژنتیکی، محتوای کلروفیل، طول ریشه و اندام هوایی، وزن تر و خشک ریشه و اندام هوایی، درصد سدیم و پتاسیم ریشه و اندام هوایی، نسبت سدیم به پتاسیم ریشه و اندام هوایی و درصد گیاهچه های زنده پس از اعمال تنش بودند. نتایج نشان داد که هر دو اثر افزایشی و غالبیت در کنترل صفات گیاهچه ای تحت شرایط شوری نقش دارند، اما آثار غیر افزایشی نسبت به آثار افزایشی نقش مهم تری را ایفا می کنند. در این مطالعه مشخص شد که ارقام هاشمی (101/0-)، غریب (284/0-)، طارم محلی (326/0-)، سپیدرود (562/0-) و درفک (164/0-) دارای قابلیت ترکیب پذیری عمومی خوبی برای انتقال صفت کد ژنوتیپی (عددی که نشان دهنده واکنش گیاه به شوری است) مطلوب تر و هم چنین درصد بوته های زنده بیشتر هستند و می توان از آنها در برنامه های اصلاحی برای کاهش کد ژنتیکی و افزایش درصد گیاهچه های زنده استفاده نمود. به علاوه، بررسی ترکیب پذیری خصوصی صفات مرفولوژیک و فیزیولوژیک نشان داد که از بین 28 تلاقی مورد ارزیابی، سه تلاقی سپیدرود×اهلمی طارم، درفک×هاشمی و درفک×سپیدرود می توانند برای برنامه های اصلاحی تحمل به شوری در مرحله گیاهچه ای مناسب باشند.